4.Ünite notları

4.ÜNİTE :

OSMANLI DEVLETİNİN PARÇALANMAYA BAŞLAMASI VE BUNA İLK TEPKİLER :

1. Rus Çarlığı : Çarlık rejimi yıkılınca Rusya’da tarihteki ilk sosyalist devlet kuruldu.
2. Alman İmp. : İmp. Çöktü Almanya’da cumhuriyet ilan edildi yeni yönetim anlaşma devletleri ile Versay anlaşmasını imzalayarak pek çok toprağını kaybetti bu durum Almanya’da rejim değişikliğine sebep olarak faşizmin egemenliğine girildi.
NOT : Versay anlaşması ikinci dünya savaşına sebep olan anlaşmadır.
3. Avusturya Macaristan İmp. : İmp. Dağıldı Avusturya Sen Jermen anlaşmasını imzaladı. Cumhuriyet ilan edildi. Macaristan Trianon anlaşmasını imzaladı. İmparatorluktan ayrılan topraklarda Çekoslavakya, Yugoslavya ve Polonya devletleri kuruldu. Romanya Macaristan’dan İtalya Avusturyadan toprak aldı.
4. Bulgaristan : Nöyyi anlaşmasını imzalayarak savaştan çekildi en az zararı gördü.
5. Osmanlı İmp. : İmparatorluk tarihe karıştı Osmanlı hükümetiyle önce 30.Ekim.1918 tarihinde Mondros ateşkes antlaşması daha sonra 10.Ağustos.1920’de Sevr barışı imzalandı.

OSMANLI DEVLETİNİ PAYLAŞMA ANLAŞMALARI :
Birinci Dünya Savaşı Öncesi :
• Üç İmparator Ant à Rusya, Avusturya-Macaristan ve Almanya arasında yapıldı.
• Doğu İşleri için üçlü Birleşme Ant à İngiltere,Avusturya-Macaristan,İtalya arasında yapıldı.
• Reval Görüşmeleri à İngiltere ve Rusya arasında yapıldı. Rusya Osmanlı topraklarında serbest bırakıldı.
Birinci Dünya Savaşı Sırasında :
• Londra Sözleşmesi à İtalya’nın Bağlaşma grubundan Anlaşma grubuna geçtiği anlaşmadır.
• Sykes-Picot Ant. à Osmanlı ülkesinin Arap topraklarının İngiltere ve Fransa arasında paylaşmasını öngören anlaşmadır.
• Saint-Jean de Maurienne à Sykes-Picot Ant’na İtalya’nın katılmasıyla imzalanmıştır.

RUSLARIN PAYI : Doğu Trakyanın yarısı Ruslara verilmiştir. (Midye enez çizgisinin doğusu) İstanbul ve marmara denizinin güneyi ve sakarya ırmağına kadar uzanan bölgede ruslarındı. İstanbul ve Çanakkale boğazları ile İmroz ve Bozcaadada Ruslara verilmiştir. Doğu Anadoludaki önemli bölgeleride almışlardı.

İNGİLİZLERİN PAYI : Bugünkü ırak ‘ın büyük bir bölümü ile Ürdün İngilizlere verilmiştir.

FRANSIZLARIN PAYI : Mersinin doğusundan başlayarak bütün çukurova ve Sivas’a kadar İç Anadolu, Lübnan’ı içine alan sahil şeridi.

İTALYANLARIN PAYI : Bütün Ege bölgesi ile Akdeniz bölgesinin Silifkeye kadar uzanan kesimi verilecekti. Ege bölgesinin kuzeyinden Bursa’ya kadar uzanan yerlerde İtalya’nın koruyuculuğuna bırakıldı.
Rusların savaştan çekilmeleri gizli paylaşma planlarını (anlaşmalarını) ortaya çıkmasına sebep oldu bunun üzerine İstanbul ve Boğazlar üzerinde anlaşma devletleri ortak yönetim kurmayı kararlaştırdılar doğu anadolu ise ikiye ayrıldı güneyi İngiliz koruyuculuğuna bırakılırken kuzeyi ermenistana verildi.

MONDROS ATEŞKES ANTLAŞMASI :

Ateşkes : Savaşta çarpışmalar sürerken zaman zaman geçici olarak yada belli bir bölgede savaşan birlikler veya bütün cephelerdeki ordular kısa süreli bir anlaşma yapabilirler çarpışmaların kısa süre için durdurulmasına ateşkes denilir.
Anlaşmanın İçeriği : İttihat terakki partisi hükümeti sadrazam talat paşaya ateşkes imzalama yetkisi verdi fakat Talat paşa kısa bir süre sonra istifa etti.
Not : Savaş suçlusu nitelemelerinden rahatsız olan enver,cemal ve talat paşalar gizlice İstanbuldan kaçmışlardır.
Talat paşanın yerine sadrazamlığa getirilen Teyfik paşa ateşkesi imzalayamayınca yerine Ahmet izzet paşa sadrazam oldu. 30.Ekim.1918 tarihinde Limni adasının Mondros limanında anlaşma devletleri adına İngiliz amiral Calthorpe Osmanlı hükümeti adına Rauf bey Anlaşmayı imzaladı.
Not : Osmanlı devleti Wilson ilkelerine güveniyordu.
a) Osmanlı devletinin egemenlik haklarını sınırlayan hükümler :
• Boğazlar derhal açılacak ve orda bulunan Müstahkem mevkiler işgal edilecek.
• Anlaşma devletleri güvenliklerini tehdit eden herhangi bir duruma düşerlerse istedikleri noktayı işgal edebileceklerdi (7.Madde)
• Doğu anadoluda bulunan 6 ilde karışıklık çıkarsa anlaşma devletleri o bölgeleride işgal edebileceklerdi. (Ermenistana verilmesi düşünülüyordu)
• Ülkedeki bütün haberleşme anlaşma devletlerinin denetimi altına alındı.
b) Askeri hükümler :
• Asahişi sağlamak için gereken bir miktar asker dışında osmanlı orduları terhis edilecek.
• Bütün savaş gemilerine cephaneye toplara ve diğer silahlara el konulacak.
• Osmanlı vatandaşı olupta ayaklandıkları için tutuklanan ermeniler dahil herkez serbest bırakılacak.
• Brest-Litowsk anlaşmasından sonra kafkasyaya giren osmanlı birlikleri geri çekilecek.
• Anadolu dışında bulunan osmanlı birlikleri anlaşma devletleri komutanlarına teslim olacaklar.
c) Ekonomik Hükümler :
• Ülkenin bütün limanlarından anlaşma devletleri yararlanacak.
• Kömür ve petrol yatakları anlaşma devletlerinin ihtiyaçlarına tahsis edilecek.
• Demiryolları anlaşma devletlerinin denetimine alınacak.

YUNANİSTAN :

Yunanistan anlaşma devletleri grubunda yer aldığı için osmanlı topraklarından taleplerde bulundu Rauf bey durumdan rahatsız olduğu için Yunanlıların işgal eylemlerine karıştırılmamasını istedi. Amiral Caltorf söz verdi fakat anlaşma metnine geçmediği için geçerli olmadı.
Parçalanma Sürecinin Başlaması ve İşgaller :
Anlaşma devletleri birlikleri ateşkes anlaşmasının 7.Maddesine dayanarak 13.Kasım.1918 tarihinde bir filo ile İstanbul’a gelip işgallere başladılar.


İşgaller :

1. İngiliz-Fransız-İtalyan işgalleri :
İngilizler à Batum,Antep,Maraş,Urfa ve Kars illerini,Konya istasyonunu
Fransızlar à Dörtyol,Mersin,Adana civarını,Afyon Karahisar istasyonunu
İtalyanlar à Antalya,Kuşadası,Fethiye,Bodrum,Milas,Marmaris civarını işgal etmişlerdir.
Ermeni İşgallleri à Ermeniler mondros ateşkesine dayanarak Rusya’nın desteği ile doğu Anadoluda Fransanın desteği ile çukurovada işgallere başlamışlardı.
Yunan İşgalleri à Birinci dünya savaşında Yunanistan anlaşma grubunda yer aldığı için Osmanlı topraklarından pay istiyordu dayanakları ise ege bölgesinde Rum nüfusunun fazla olması ve Yunan uygarlığının ege bölgesinde doğmuş olmasıydı.

Paris Barış Konferansı (1919) :
Amaç : Yenenlerle yenilenler arasında yapılacak barışların ilkelerini saptamaktı. Konferansta planlanan durumun dışında gizli paylaşım planlarına dayalı problemler ortaya çıkmaya başladı özellikle İngiltere ege ve akdeniz bölgelerinin İtalya’da kalmasından rahatsız olduğu için bölgelerin Yunanistan’a verilmesini önerdi böylece Mondros ateşkes anlaşmasının 7.maddesine dayanarak Yunanlılar 15.Mayıs.1919’da İzmir’i işgal ettiler bu pay değişikliğinin iki büyük sonucu oldu,
1. İşgal olayına Yunanistanda ortak edildi.
2. İtalya ile bağlaşıklarının arası açıldı.

İşgallere Karşı İlk Tepkiler :

Azınlıkların Olumsuz Tepkileri : Osmanlı devletinde yaşayan azınlıklar Rumlar,Ermeniler,Yahudiler ve araplardır.
Rumlar : İşgallere iki dernek kurarak destek verdiler.
Mavri Miraà Ege bölgesi doğu trakya istanbul ve marmara rumlarının yunanistanla birleşmesi için çalışan bir dernekti. Bu dernek fenerdeki rum ortadoks patrikliği tarafından destekleniyordu.
Pontus Derneğià 1461 yılında Fatih Sultan Mehmet tarafından ortadan kaldırılan pontus rum devletini yeniden kurmak amacıyla kurulmuştur.
Ermeniler : Doğu anadoluyu ve çukurovayı işgal edip oradaki Türkleri katletmeye başlamışlardı.
Yahudiler : İşgallere tepkisiz kalıp filistinde kendi devletlerinin kurulmasıyla ilgilendiler.
Araplar : İngilizlerin tarafını tuttular.
Bazı Türklerin Olumsuz Etkileri : Bunlar iki grupta değerlendirilmektedir. Birinci grupta bulunanlar yurtsever kişiler olup umutlarını kaybedenlerdi ikinci grupta yer alanlar ise anlaşma devletlerine özellikle ingiltere’ye sığınmayı isteyenlerdi.
Olumlu Tepkiler : Yurtsever kişiler tarafından haksızlıklarla mücadele etme kararı alan kişilerdi